رشد و يادگيري حركتي – ورزشي ، پ
چكيده
تصويرسازي ذهني، سال هاست كه مورد توجه محققان روان شناسي ورزشي و يادگيري حركتي بوده است. هدف از اين
تحقيق، مقايسة روش تصويرسازي ذهني پتلپ با تصويرسازي ذهني سنتي در يادگيري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)
است. به اين منظور 45 دانش آموز با ردة سني 12 تا 14 سال با استفاده از روش غيرتصادفي به عنوان نمونة آماري انتخاب شدند.
آزمودني ها به سه گروه تقسيم شدند و تحت تمرينات اختصاصي قرار گرفتند. برنامة گروه اول شامل تمرين عملي همراه با
تصويرسازي ذهني به روش پتلپ، گروه دوم تمرين عملي همراه با تصويرسازي ذهني به روش سنتي و گروه سوم تمرين عملي به
تنهايي بود. سپس در جلسات هفتم، چهاردهم، بيست و يكم و بيست و هشتم، از تمامي آزمودني ها آزمون استاندارد سرويس بك
هند بدمينتون (آزمون فرنچ) به عمل آمد و روند پيشرفت يادگيري آنها اندازه گيري شد، سپس داده هاي جمع آوري شده از طريق
آزمون تحليل واريانس يك عاملي و آزمون توكي تجزيه و تحليل آماري شدند. يافته هاي پژوهش نشان داد كه در ميزان يادگيري
مهارت سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)، بين گروه تصويرسازي ذهني پتلپ و گروه تصويرسازي ذهني سنتي و گروه
تصويرسازي ذهني سنتي و گروه كنترل، در هر سه مرحلة آموزش تفاوت معني داري مشاهده مي شود. همچنين در ميزان يادداري
مهارت سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)، بعد از يك هفته بي تمريني، بين گروه تصويرسازي ذهني پتلپ و گروه هاي تصويرسازي
ذهني سنتي و كنترل، تفاوت معني داري مشاهده شد. در نهايت پيشنهاد مي شود مربيان و آموزش دهندگان ورزش در شرايط
مقتضي از روش تصويرسازي ذهني پتلپ استفاده كنند.
واژههاي كليدي
تصويرسازي ذهني پتلپ، تصويرسازي ذهني سنتي، تست يادداري.
Email: s_afroozeh@yahoo.com 11 - نويسندة مسئول : تلفن : 09364143465
6 نشرية رشد و يادگيري حركتي- ورزشي ، شمارة 6، پاييز و زمستان 1389
مقدمه
دانشمندان علم روان شناسي در دهه هاي اخير تعاريف مختلفي از تصويرسازي ذهني ارائه داده اند كه از جمله
مي توان به تصويرسازي ذهني به عنوان استفاده از حواس به منظور بازآفريني يا به وجودآوردن يك تجربه در
ذهن اشاره كرد ( 33 ). اين ويژگي در ورزش و يادگيري مهارت هاي گوناگون نيز مورد توجه روان شناسان ورزشي
قرار گرفته و به صورت تمرين ذهني به تكرار يك مهارت فيزيكي در مغز بدون هيچ تحرك مشهود از اعضاي بدن
به قصد يادگيري و ظرافت در تكنيك تعريف شده است. البته تصورات ورزشكاران در طول تمرين ممكن است با
همة حواس درگير شود ( 13 ). امروزه دانشمندان علوم ورزشي به منظور روزامد ساختن روش هاي علم تمرين و
كوتاه كردن فرايند يادگيري نوآموزان و خارج كردن ورزشكاران حرفه اي از فلات در يادگيري به تمرين ذهني
روي آورده اند. از جمله ويژگي هاي اين گونه تمرينات، بي خطر بودن، بي هزينه بودن، عدم نياز به تجهيزات و
مربي، وقت گير نبودن تمرينات و عدم بروز خستگي است ( 4). بنابراين با توصية تمرينات ذهني مي توان در
هزينه ها، تسهيلات، زمان، فضا، نيروي انساني و غيره صرفه جويي كرد و از طرف ديگر بازدهي ورزشكاران را نيز
افزايش داد ( 6). همچنين از طريق تمرين ذهني مي توان نوآموزان آسيب ديده يا ورزشكاراني را كه به علل ديگر
2005 ) نشان دادند كه تصويرسازي ذهني، يكي ) از تمرينات دور هستند، درگير تمرين كرد ( 24 ). گريج و هال 1
2007 ) نيز نشان دادند كه تصويرسازي ذهني مي ) از فنون بسيار مقبول روان شناسي است ( 16 ). بارو و همكاران 2
2007 ) در مقالة خود با عنوان ) تواند بسيار هنرمندانه در ورزش مورد استفاده قرار گيرد ( 7). اسميت و همكاران 3
"تصويرسازي ذهني به روش پتلپ و ورزش"، به موارد استفادة متعدد اين روش در ورزش اشاره كردند ( 12 ). در
واقع بايد گفت اين روش به ورزشكاران و مربي ورزش ابزاري مافوق تمرينات بدني و مهارتي هديه مي كند.
1994 ) به فقدان بناي ) 1996 ) ويلي 6 ) 1997 )، گوجينسكي و كولينز 5 ) برخي محققان مانند كولينز و هال 4
32 ). آنان ،14 ، تجربي و نظري تحقيقات علمي و فعاليت هاي كاربردي مرتبط با اين عنوان انتقاد كردند ( 9
ضعف هايي را در روش هاي تمرين ذهني مورد تاكيد قرار دادند كه از آن جمله خستگي هاي روحي بود. در پاسخ
1 - Gregg & Hall
2 - Barrow, M.A. et al
3 - Smith, D. Wright, C.Alisopp, A. and Westhead.H
4 - Collins & Hale
5 - Goginsky & Collins
6 - Vealey
مقايسة روش تصويرسازي ذهني پتلپ و سنتي در يادگيري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)
7
2001 ) مدل "پتلپ" را گسترش دادند. اين مدل براساس يافته هاي مربوط ) به چنين انتقادهايي، هلمز و كولين 1
به علوم اعصاب است، به ويژه اين كه يافته هاي فيزيولوژيكي اعصاب، علت اصلي تصويرسازي و حركت واقعي
است. واژة اختصاري "پتلپ" مربوط به مؤلفه هاي كاربردي و مهمي است كه بايد هنگام استفاده از تصويرسازي
ذهني مورد ملاحظه قرار گيرد. مؤلفه هاي مورد نظر شامل عوامل بدني، محيطي، مهارت مورد نظر، زماني،
يادگيري، هيجان و جنبة فكري است. بايد در نظر داشت تصويرسازي ذهني مي تواند روش بسيار مؤثري در
2002 ) به اين نكته اشاره كردند كه توازن عملكرد در آرام سازي ) توازن عملكرد باشد ( 28 ). هولمز و كولين 2
بدني مؤثر نيست و حتي به نظر مي رسد كه كاملاً با حالت بدني اجراي ورزشكاران مغايرت داشته باشد. به نظر
آنها تصويرسازي ذهني زماني مؤثرتر است كه تمام حواس درگير باشند و احساسات جنبشي در خلال اجراهاي
واقعي مهارت تجربه شود ( 19 ). مؤلفه هاي بدني اين مدل مربوط به واكنش هاي بدني ورزشكاران در موقعيت
2001 ) ادعا مي كنند، ) هاي ورزشي است. برخي دانشمندان علم روان شناسي ورزشي مانند ويليامز و هريس 3
.( اگر ورزشكاران در موقعيت آرام و راحتي قرار گيرند، به بهترين نحو قادرند مهارت يا حركت را تجسم كنند ( 36
به هر حال در بيشتر بررسي هاي مربوط به تصويرسازي ذهني، ارتباط معني داري بين استفاده از آرامش و
15 ). مؤلفة محيطي اين مدل به محيط فيزيكي اشاره دارد كه ، سودمندي آن در تجسم وجود نداشت ( 10
تصويرسازي ذهني در آن صورت مي گيرد، براي به دست آوردن تصوير حركت، محيطي كه تصور مي شود، بايد
شبيه به محيطي واقعي باشد. براي مثال بازيكن راگبي بايد تمرين ذهني را در زمان ايستادن روي چمن انجام
دهد. اگر تهية محيط مشابه ممكن نيست، از تصاوير محل و نوارهاي صوتي صداي جمعيت مي توان استفاده كرد.
در صورت استفاده از ساختار الگوي تصويرسازي ذهني، بايد شامل توصيفاتي از واكنش افراد به محيط و متفاوت
با توصيفات محرك محيطي باشد ( 30 ). مؤلفة مربوط به تكليف (مهارت مورد نظر) عامل مهمي است، همان طور
كه مهارتي تصور و تجسم شده بايد با مهارتي كه در واقعيت مي بايست انجام گيرد، متناسب باشد. براي
تصويرسازي ذهني كاربردي، فرايندي كه به آن "آموزش پاسخ" مي گويند، بايد صورت پذيرد ( 20 ). اين فرايند
شامل تمركز شركت كننده بر روي پاسخ هاي محيط واقعي با استفاده از فراخواني و تقويت گزارش هاي
1 - Holmes & Collins
2 - Holmes & Collins
3 - Williams & Harris
8 نشرية رشد و يادگيري حركتي- ورزشي ، شمارة 6، پاييز و زمستان 1389
فيزيولوژيكي و رفتاري در محيط اجراي مهارت است كه تاكيد بر تعيين جهت به سمت تصويرسازي ذهني مؤثر
است.
برخي محققان از استفاده از تصويرسازي ذهني در حركت آهسته دفاع مي كنند، زيرا در اين حالت عمل را به
صورت كامل مشاهده مي كنند ( 35 ). به هر حال زمان بندي دقيق، اغلب در موقعيت هاي مربوط به بازي واقعي
و اجراي فعاليت هاي خاص بسيار مهم است. مؤلفة يادگيري اين مدل به انطباق ميزان تصويرسازي ذهني در
ارتباط با مرحلة يادگيري اشاره دارد. سطح مهارت اجراكننده از ابتداي مرحلة شناختي تا مرحلة خودكاري،
نمايش حركتي و پاسخ هاي اعضا تغيير خواهد كرد، ازاين رو ميزان تصويرسازي ذهني بايد به درستي اصلاح
شود. براي مثال شخص اجراكننده در ابتدا بايد به آن حركت تا حد زيادي فكر كند، بنابراين تمرين ذهني بسيار
بر روش هاي صحيح تأكيد مي كند. اگر چه وقتي اجراي مهارت خودكار شود، اجراكننده مجبور نيست زياد در
مورد اين روش فكر كند و بنابراين تصويرسازي ذهني بيشتر از روش هاي خاص بر احساس اين حركت تأكيد
دارد. هيجان به منظور اجراي بهينة مهارت لازم و ضروري است. مؤلفة هيجان به حلقة مفقود شده در انجام
فعاليت ورزشي اشاره مي كند ( 8). براي دسترسي به توازن عملكرد طبيعي، ورزشكار بايد هيجان ها و انگيزش
هاي مرتبط با انجام فعاليت را تجربه كند. اين موضوع با نظرهاي لانگ 1 كاتبرت، ورانا و برادلي 2 هماهنگ است
11 ). آنان گنجاندن واكنش هاي هيجاني اجرا كننده ها را در تصويرسازي ذهني پيشنهاد مي كنند. براي ،21)
مثال تحريك احساسات اجراكننده در طول مدت اجرا بايد بخش مهمي از تجربة تصويرسازي ذهني شود. البته
اين كار بايد با احتياط صورت گيرد تا هيجاناتي كه در اين تصويرسازي احساس مي شود، مثبت باشند. افكار
منفي بايد با جايگزين كردن آنها با افكار مثبت حذف شوند. اگرچه عملكرد اصلي مدل پتلپ بهبود اجراي مهارت
است، تمركز بر هيجانات مثبت بايد افزايش اعتماد به نفس و انگيزش را به اثبات برساند. در نهايت مؤلفة جنبة
فكري به روش تصويرسازي ذهني اشاره دارد كه از ذهن مي گذرد. مطابق توازن عملكرد، تصويرسازي ذهني
دروني ترجيح داده مي شود. در واقع پژوهش هاي اخير از اين ايده كه توازن عملكرد و فعاليت مغز در تصويرسازي
ذهني دروني نسبت به تصويرسازي ذهني بيروني بيشتر است، حمايت مي كنند ( 26 ). به هر حال، در اين مطالعه
تصويرسازي ذهني بيروني شامل تصور كردن شخص ديگري در اجراي عمل است. اگرچه در بعضي تحقيقات
1 - Long
2 - Cuthbert, Vrana, & Bradley
مقايسة روش تصويرسازي ذهني پتلپ و سنتي در يادگيري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)
9
گرايش به تصويرسازي ذهني بيروني در برخي مهارت ها مشاهده مي شود ( 18 ). به هر حال به ورزشكاران توصيه
مي شود از هر دو نوع تصويرسازي ذهني دروني و بيروني استفاده كنند. هرچند بيشتر اجراكنندگان ماهر قادرند
از جنبة فكري به جنبة فكري ديگر تغيير كنند ( 29 ) و با انجام دادن اين كار دو جنبه از تصويرسازي ذهني
بهينه را به خوبي به دست آورند. مؤلفة فيزيكي (بدني) مدل پتلپ با استفاده از تحقيقات اخير مورد تأكيد قرار
2003 ) تأكيد كرده اند كه اين مدل به صورت كامل آزمايش نشده است، به ) گرفته است ( 27 ). وينبرگ و گلد 1
نظر هلمز و كولين ( 2001 ) اين مدل كاملاً آزمايش شده است ( 34 ). مطابق نوشته ها، تصويرسازي ذهني به
صورت سنتي در محيطي دور از محيط واقعي فعاليت ورزشي و همچنين بدون استفاده از ابزاري كه در ميدان
ورزشي استفاده مي شود، انجام مي گرفت و اغلب توجه كمي به حس جنبشي مي شد و تأكيد اصلي بر جنبه
هاي ديداري تصويرسازي ذهني بود ( 22 ). همچنين در روش سنتي اغلب جنبة بيروني تصويرسازي ذهني مورد
تأكيد بود ( 31 ). به هرحال، اگر چه از برخي از مؤلفه هاي پتلپ در تحقيق مربوط به تصويرسازي ذهني استفاده
مي شود، به بعضي از مؤلفه ها نيز توجه كمتري مي شود كه از آن جمله عوامل فيزيكي و محيطي است
23،17 ). رايت و اسميت ( 2007 ) نيز در تحقيق خود با عنوان "بررسي تاثير تصويرسازي ذهني پتلپ روي )
.( وظايف شناختي" ، تاثير مثبت تصويرسازي ذهني به روش پتلپ را روي اين گونه فعاليت ها نشان دادند ( 38
2008 ) در تحقيق خود با عنوان "بررسي تاثير تصوير ذهني پتلپ روي عملكرد پرستاران"، ) رايت و همكاران 2
تاثير معني داري را بين عملكرد آنان در استفاده از تصويرسازي ذهني به روش پتلپ نشان دادند ( 37 ). از آنجا
كه امروزه در دنياي ورزش دور ماندن از تمرينات، لطمات جبران ناپذيري را به روحيه و مهارت ورزشكار وارد مي
كند، استفاده از بهترين شيوة استفاده از تمرينات ذهني به عنوان يكي از عوامل كسب مهارت در شرايط خاص يا
مرور تمرين به منظور افزايش اعتماد به نفس و سطح مهارت، تعيين يك روش استاندارد تمرين ذهني ضروري به
نظر مي رسد.
با توجه به احتمال زياد آسيب نوجوانان در ورزش و جلوگيري از به هرز رفتن استعدادهاي بالقوة آنان و نيز
دوري گزيدن از افت شديد آنان و كشف بهترين روش هاي تمريني، محققان درصدد گزينش مناسب ترين نوع
تصويرسازي ذهني براي ورزشكاران از طريق بررسي و مقايسة هر دو نوع تمرين ذهني برآمدند.
1 - Weinberg & Gould
2 - Wright C,. Hogard E., Eliis R., Smith D. & Kelly C.
10 نشرية رشد و يادگيري حركتي- ورزشي ، شمارة 6، پاييز و زمستان 1389
روش تحقيق
تحقيق حاضر از نوع نيمه تجربي است كه به صورت ميداني انجام مي گيرد. جامعة آماري تحقيق پسران 12
تا 14 سال بودند كه 45 نفر از آنها به طور غيرتصادفي به عنوان نمونة آماري انتخاب شدند. آزمودني ها پس از
همسان سازي از نظر ميزان توانايي ذهني و سطح آمادگي در رشتة بدمينتون به طور تصادفي به سه گروه 15
نفري تقسيم شدند كه به جز گروه كنترل دو گروه تجربي، تمرين عملي و تصويرسازي ذهني را به صورت
تركيبي انجام مي دادند. برنامة تمريني گروه اول كه تصويرسازي ذهني را به روش پتلپ انجام مي دادند، تمرين
ذهني مهارت مورد نظر و تاكيد روي مؤلفة فيزيكي پتلپ بود، همچنين به آزمودني ها آموزش داده شد تا محل و
لباس مخصوصي را كه مي بايست هنگام آزمون بپوشند، تجسم كنند. برنامة تمريني گروه دوم كه تصويرسازي
ذهني را به روش سنتي انجام مي دادند، ابتدا ريلاكسيشن و در نهايت تمرين ذهني مهارت مورد نظر بود. گروه
سوم (گروه كنترل) فقط به تمرين عملي مهارت مي پرداختند. براي جمع آوري اطلاعات از آزمون استاندارد
سرويس بدمينتون (فرنچ) استفاده شد. براي ارزيابي عملكرد نمونه ها در پايان جلسات هفتم، چهاردهم، بيست و
يكم و يك هفته بعد از آخرين تمرين (به منظور آزمون يادداري) از آزمودني ها، آزمون به عمل آمد. به منظور
تجزيه و تحليل آماري اطلاعات از آمار توصيفي و آمار استنباطي جهت معني دار بودن يا عدم معني دار بودن
اختلاف امتيازات به دست آمده توسط سه گروه استفاده شد. از آزمون تحليل واريانس يك عاملي در سه گروه
نيز براي تعيين اختلاف ميانگين داده ها و از آزمون توكي براي تعيين سطح معن يدار بودن آنها بهره گرفته شد.
نتايج و يافته هاي تحقيق
در ابتدا نتايج آزمون هاي اول، دوم و سوم و نيز آزمون يادداري در هر سه گروه بررسي شد و هما نطور كه در
جدول 1 مشاهده مي شود، در هر چهار آزمون گروه تصويرسازي ذهني پتلپ ميانگين نمره هاي بهتري نسبت به
دو گروه ديگر كسب كردند.
مقايسة روش تصويرسازي ذهني پتلپ و سنتي در يادگيري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)
11
جدول 1 – ميانگين و انحراف استاندارد امتيازهاي گروه هاي مورد بررسي در آزمون هاي اول، دوم، سوم و
يادداري
آماره آزمون اول آزمون دوم آزمون سوم آزمون يادداري
M SD M SD M SD M SD گروه
55/33 ±6/91 57/73 ±6/91 53/53 ±4/49 47/27 ±5/ تصويرسازي ذهني پتلپ 54
42/27 ±4/26 43/27 ±5/35 41/53 ±6/54 34/07 ±4/ تصويرسازي ذهني سنتي 43
34/35 ±4/33 37/53 ±7/86 28/78 ±5/65 28/78 ±4/ كنترل 82
در شكل 1 نيز ميزان پيشرفت آزمودني ها طي دوره و هر سه آزمون ترسيم شده است. همان طور كه
مشاهده مي شود، سطح عملكرد هر سه گروه طي دوره افزايش پيدا كرده است.
0
10
20
30
40
50
60
آزمون يادداری آزمون سوم آزمون دوم آزمون اول
تصويرسازی ذهنی پتلپ
تصويرسازی ذهنی سنتی
گروه کنترل
شكل 1- ميانگين و ميزان پيشرفت گروه هاي مختلف در آزمون ها
12 نشرية رشد و يادگيري حركتي- ورزشي ، شمارة 6، پاييز و زمستان 1389
محاسبه شده در هر سه گروه و در چهار آزمون به F با توجه به داده هاي مشاهده شده در جدول 2، چون
است، بنابراين حداقل بين ميانگين دو گروه P<0/ بحراني جدول 2 در سطح احتمال 05 F عمل آمده، بزرگ تر از
از گروه هاي مورد بررسي تفاوت معني داري وجود دارد.
جدول 2- خلاصة تحليل واريانس يك عاملي آزمون اول، دوم، سوم و آزمون يادداري
آزمون منبع تغييرات
درجة آزادي
d.f
F F مجذور ميانگين ss مجموع مجذورات
920/600 1841/200 بين آزمودني ها 2
114/800 4821/600 درون آزمودني ها 42
44 كل آزمون اول 800 / 6662 ____
8/019
421/800 843/600 بين آزمودني ها 2
101/557 4256/400 درون آزمودني ها 42
آزمون دوم
__ 5200/000 كل 44
4/153
399/155 798/311 بين آزمودني ها 2
102/466 4303/600 درون آزمودني ها 42
آزمون سوم
___ 54470/911 كل 44
3/895
355/607 711/215 بين آزمودني ها 2
97/745 4105/300 درون آزمودني ها 42
آزمون يادداري
__ 4816/515 كل 44
3/638
3/22
در ادامه براي تعيين تفاوت معني داري بين ميانگين گروه ها از آزمون توكي استفاده شد كه اطلاعات به
دست آمده در جدول 3 نشان داده شده است :
مقايسة روش تصويرسازي ذهني پتلپ و سنتي در يادگيري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)
13
جدول 3 – خلاصة اطلاعات آزمون توكي آزمون اول، دوم، سوم و آزمون يادداري
H.S.D M3 M2 M آزمون ها گروه مقايسة ميانگين 1
20/19* 10/2* _ M1=47/ اول 27
9/99* _ _ M2=34/ اول دوم 07
_ _ _ M3=28/ سوم 78
9/516
20/6* 11/00 _ M1=53/ اول 53
9/6* _ _ M2=41/ دوم دوم 53
_ _ _ M3=28/ سوم 78
8/95
20/2* 10/46* _ M1=57/ اول 73
9/74* _ _ M2=43/ سوم دوم 27
_ _ _ M3=37/ سوم 53
8/99
20/98* 9/53* _ M1=55/ اول 33
11/45* _ _ M2=42/ يادداري دوم 27
_ _ _ M3=34/ سوم 35
8/78
• در ميزان يادگيري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)، بين گروه تصويرسازي ذهني پتلپ
و گروه تصويرسازي ذهني سنتي، در هر سه مرحلة آموزش تفاوت معني داري وجود دارد.
همچنين در ميزان يادگيري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون بين گروه تصويرسازي ذهني پتلپ و
گروه كنترل، در هر سه مرحلة آموزش تفاوت معني داري مشاهده مي شود؛
• در ميزان يادگيري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون، بين گروه تصويرسازي سنتي و گروه كنترل،
در هر سه مرحلة آموزش تفاوت معن يداري مشاهده مي شود؛
• در ميزان يادداري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون، بعد از يك هفته بي تمريني، بين گروه
تصويرسازي ذهني پتلپ و گروه تصويرسازي ذهني سنتي، تفاوت معني داري وجود دارد؛
14 نشرية رشد و يادگيري حركتي- ورزشي ، شمارة 6، پاييز و زمستان 1389
• در ميزان يادداري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون، بعد از يك هفته بي تمريني، بين گروه
تصويرسازي ذهني پتلپ و گروه كنترل، تفاوت معني داري مشاهده مي شود؛
• در ميزان يادداري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون، بعد از يك هفته بي تمريني، بين گروه
تصويرسازي ذهني سنتي و گروه كنترل، تفاوت معني داري مشاهده مي شود.
بحث و نتيجه گيري
با توجه به نتايج، تمام گروه ها در ابتداي تمرين پيشرفت داشتند كه با نتايج حمايت طلب و همكاران
1386 ) همخواني دارد ( 1). اين نتيجه مي تواند قانون تواني تمرين را دال بر پيشرفت سريع در مراحل اوليه و )
كاهش در مراحل بعدي، تأييد كند. نتايج به دست آمده از اين پژوهش نشان مي دهد گروه هايي كه در تمرينات
خود از تركيب تمرين عملي و تصويرسازي ذهني استفاده كرده بودند، بعد از 21 جلسه تمرين، پيشرفت
يادگيري و ميزان يادداري آنها نسبت به گروهي كه فقط از تمرين عملي استفاده كرده بودند، افزايش يافته بود و
در تجزيه و تحليل آماري مشخص شد كه تفاوت بين ميانگين اين گروه ها، گروه اول (تصويرسازي ذهني پتلپ)
نسبت به گروه دوم (تصويرسازي ذهني سنتي) و گروه سوم (كنترل)، و گروم دوم (تصويرسازي ذهني سنتي)
،( نسبت به گروه سوم (كنترل) معني دار است، كه اين نتايج با نتايج تحقيقات دريسكل، كوپر و موران ( 1994
فلتز و لندرز ( 1983 )، ياگوئز ( 1999 )، گرج و هال ( 2005 )، بارو و همكاران ( 2007 )، اسميت و
5). براساس نتايج به ،3 ، 2007 )، مجتهدي، كاظمي ( 1375 ) و فولادي ( 1382 ) همخواني دارد ( 2 ) همكاران 1
دست آمده، در مرحلة اول آموزش بين گروهي كه تمرين ذهني و تمرين عملي انجام مي دادند، با گروه تمرين
25 )، ريس برگ و راگز )(1980) عملي به تنهايي تفاوت معني داري مشاهده شد كه با نتايج ميناس 2
1979 )، كه معتقد بودند تصويرپردازي ذهني موجب ارتقاي يادگيري در مراحل اوليه مي شود، همخواني ) داله 3
دارد. با توجه به اينكه هر دو گروه تجربي تحقيق از تركيب تمرين عملي و تصويرسازي ذهني استفاده كرده اند،
اما ميانگين گروه تصويرسازي ذهني به روش پتلپ نسبت به گروهي كه تصويرسازي ذهني به روش سنتي انجام
داده اند، بيشتر است و بين ميانگين هاي دو گروه تفاوت معني داري وجود دارد. اين يافته با نتايج تحقيقات پوتر و
1 - Smith & et al
2 - Minus
3 - Rice berg & Roagz dalea
مقايسة روش تصويرسازي ذهني پتلپ و سنتي در يادگيري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)
15
2001 ) همخواني دارد. اين نتايج از مدل ) 2007 ) و هولمز و كولينز 3 ) 2004 )، اسميت و همكاران 2 ) همكاران 1
تصويرسازي ذهني به روش پتلپ حمايت مي كند و فايدة مدل پتلپ به گروه سني خاص و سطح تجربه يا
تكاليف ورزشي محدود نمي شود ( 24 ). شايد يكي از عوامل برتري اين تصويرسازي را بتوان در همسان سازي
ذهن و نحوة رقابتي دانست كه با استفاده از تمامي جزييات فرد را وادار مي كند خود را در محيط واقعي تمرين
تصور كند. بنابراين مطالعات نشان مي دهد كه مدل پتلپ مؤثرتر از روش هاي سنتي تصويرسازي ذهني است.
همچنين اگر چه عناصر متفاوت مدل پتلپ به صورت انفرادي مهم اند، هرچه اين عناصر بيشتر باشد، تصويرسازي
ذهني مؤثرتر مي شود. در نهايت بايد به تاثير تصويرذهني در يادگيري مهارت هاي ورزشي اذعان كرد و رويكرد
جديدي را در اين عرصه باز كرد تا مربيان ورزشي با آشنايي هر چه بيشتر با تصويرذهني به روش پتلپ در
توسعه و تكامل ورزش مؤثر باشند. البته بايد گفت كه تمام شيوه هاي تمرين ذهني مفيد است و موجب تبحر
حركتي ورزشكاران مي شود. انتظار مي رود مربيان آموزشي نوجوانان بتوانند در شرايط مساعد روش تصويرسازي
بهتر را به نوآموزان خود ياد دهند. در سطوح بالاتر نيز پيشنهاد مي شود تا با تعيين بهترين شيوة تمرينات ذهني
و آشناسازي مربيان و ورزشكاران در شرايط مقتضي، شاهد بهترين عملكرد ناشي از تمرينات ذهني باشيم.
خذ Ĥ منابع و م
1.حمايت طلب، رسول. شيخ، محمود. موحدي، احمدرضا. اسد، محمدرضا. ( 1386 ). "تاثير تقدم و تاخر
تمرين ذهني بر يادگيري يك مهارت ادراكي – حركتي با تاكيد بر تصويرسازي دروني و بيروني". نشرية پژوهش
در علوم ورزشي، شمارة نوزدهم.
2. فولادي، پژمان. ( 1382 ). "بررسي تاثير تمرين ذهني بر يادگيري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)".
پايان نامة كارشناسي ارشد، دانشگاه آزاد اسلامي واحد خوراسگان.
1 - Potter & et al
2 - Smith & et al
3 - Holmes & Collins
16 نشرية رشد و يادگيري حركتي- ورزشي ، شمارة 6، پاييز و زمستان 1389
3. كاظمي، كيوان. ( 1375 ). "بررسي تاثير تمرين ذهني يادگيري كاتا در ورزش كاراته بر كاراته كاي كمربند
18 سالة باشگاه هاي كاراتة شيتوريو اصفهان". پايان نامة كارشناسي ارشد، دانشكدة تربيت -25 ( سياه (دان 1و 2
بدني دانشگاه تهران.
4. كريستينا، رود. كوكورس ( 1375 ). "آموزش مهارت هاي ورزشي (راهنمايي مربيان)". ترجمة محمدتقي
اقدسي، چاپ اول، دانشگاه تبريز.
5. مجتهدي، حسين. ( 1379 ). "آزمون هاي ورزشي". ادارة كل تربيت بدني وزارت آموزش و پرورش. تهران.
6. وينتر، گ. ك، مارتين. ( 1992 ). "راهنماي عملي روان شناسي ورزش". ترجمة محمدكاظم واعظ موسوي.
كميتة ملي المپيك. چاپ اول. تهران.
7. Barrow, M, A. Weigand, D,A., Thomas , S. Hemmings, B.and Walley, M.
(2007). "Elite and novice athletes' imagery use in open and closed sports". Journal
of Applied Sport Psychology, 19; PP:93-104.
8.Botterill, C. (1997). "The role of emotion in sport performance : The missing
link?" Journal of Applied Sport Psychology, 9 , P:12.
9. Collins, D., & Hale, B.D. (1997). "Getting closer … but still no cigar!"
Comments on bakker, Boschker and chung (1996). Journal of Sport and Exercise
Psychology, 19; PP:207-212.
10.Conroy, D.E. (1997). "Atest of the utility of alpha chamber technology and
imagery training for enhacing decision making in tennis". Unpublished masters
dissertation. Chapel Hill, NC: University of North Carolina.
11. Cuthbert,B. N. Vrana, S.R., & Bradley , M.M. (1991). "Imagery : Function
and physiology. "In J. R Jennings, P.R. Ackles & M.G.H. Coles (Eds.), Advances in
psychophysiology 4, (PP:1-42). London : Jessica kingsley Publishers.
12. Dave Smith, Caroline wright, Amy Alisopp, and Hayley Westhead. (2007).
"It's all in the mind: petlep-Based imagery and sports performance". Journal of
Applied Sport Psychology, 19;PP:80-92.
مقايسة روش تصويرسازي ذهني پتلپ و سنتي در يادگيري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)
17
13. Edgar, T.(2001). "Mental practice strategies of elite track & field athletes."
Psychology, Volume 1.Issu 2.PP 244-225..
14.Goginsky, A.M., & Collins, D.(1996). "Research design and mental
practice". Journal of Sports Sciences, 14; PP:381-392.
15.Gray, J.J., Haring, M.J., Banks, M.N. (1984). "Mental rehearsal for sport
performance: Exploeing the relaxation-imagery paradigm". Journal of sport
Behavior, 7, PP:68-78.
16.Gregg, M & Hall, C. (2005). "The imagery ability, imagery use and
performance relationship". Sport Psychologist, 2005/19/93-99. Human Kinetics
Publisher, Inc.
17. Grouios, G. (1992). "Mental practice: A review". Journal of Sport Behavior,
15, PP:42-59.
18. Hardy, L., & Callow , N. (1999). "Efficacy of external and internal visual
imagery perspectives for the enhancement of performance on tasks in which from is
important". Journal of Sport and Exercise Psychology, 21; PP:95-115.
19.Holmes, P.S., & Collins, D. J. (2001). "The petlep approach to motor
imagery: Afunctional equivalence model for sport psychologists". Journal of
Applied Sport Psychology, 13; PP:60-83.
20.Lang, P. J., Kozak, M.J., Miller, G. A., Levin, D. A., & Mclean, A. (1980).
"Emotional imagery : Conceptual structure and pattern of somato-visceral
response". Psychophysiology, 17, PP:179-192.
21.Lang, P.J. (1985). "The cognitive psychophysiology of emotion : Fear and
anxiety". In a.H. Tuma & J.D . Maser (Eds), Anxiety and the anxiety disorder
(PP:131-170). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
22. Lee, A.B., & Hewitt, J. (1987). "Using visual imagery in a floatation tank to
improve gymnastic performance and reduce physical symptoms". International
Journal of sport Psychology, 18(3); PP:223-230.
18 نشرية رشد و يادگيري حركتي- ورزشي ، شمارة 6، پاييز و زمستان 1389
23. Lejeune, M.,Decker, C.,& Sanckez, X. (1994). "Mental rehearsal in table
tennis performance". Perceptual and Motor skills, 79; PP:627-641.
24.M.Driediger, C. Hall & N. Callow.(2006). "Imagery use by injured athletics:
A qualitative analysis" . Journal of sport science; 24(3); PP:261-271.
25. Minus, S.C. (1980). "Acquistion of motor skill following guidal mental and
physical practis". Journal of Human Movement studi, 6; PP:127-141.
26.Ruby, P., & Decety, J. (2001). "Effect of subjects perspective talking during
simulation of action : A PET Investigation of agency". Nature Neuroscience , 4,
PP:546-550.
27. Smith, D. & Collins, D. (2004). "Mental practice, motor performance and
the late CNV." Journal of Sportand Exercise Psychology, 26, PP:412-426.
28.Smith, D., & Holmes, P. (2004). "The effect of imagery modality on golf
putting performance". Journal of Sport and Exercise Psychology, 26; PP:385-395.
29. Smith, D., Collins, D., & Hale , B. (1998). "Imagery perspectives and karate
performance". Journal of Sports Sciences, 16, PP:103-104.
30.Smith, D., Holmes,P.Whitemore, L., Collins, D., & Devonport, T. (2001).
"The effect of theoreticallybased imagery scripts on hockey penalty flick
performance". Journal of Sport Behavior, 24, PP:408-419.
31. Tenenbum, G., Bar-Eli, M.,Hoffman, J.R., Jablonovski, R., Sade, S., &
shitrit, D. (1995). "The effect of cognitive and somatic psyching-up techniques on
isokinetic leg strength performance". Journal of Strength and Conditioning
Research, 9, PP:3-7.
32.Vealey, R.S. (1994). "Current status and prominent issues in sport
psychology interventions". Medicine and Science in Sport and Exercise, 26;
PP:495-502.
33. Vealey, R.S.,& Greenleaf, C.A. (2001). "Seeing is believing : Understanding
and using imagery in sport". In J.M.Williams (Ed), Applied Sport Psychology:
مقايسة روش تصويرسازي ذهني پتلپ و سنتي در يادگيري مهارت سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)
19
Personal growth to peak performance. Mountatin View, CA: Mayfield Publishing
Company.
34. Weinberg, R. S.& Gould, D. (2003). "Foundations of sport and exercise
psychology (3rd ed.)". Champaign, IL: Human Kinetics.
35.Whetstone, T.S. (1995). "Enhancing psychomotor skill development through
the use of mental practice". Journal of Industrial Teacher Education, 32, Retrieved
November 15, 2004, from http:// scholar. Lib. Vt. Edu/ ejournals/ JITE / v32n4/
whetstone. Html.
36.Williams, J.M., & Harris, D.V. (2001). "Relaxation and energizing
techniques for regulation of arousal". In J.M.Williams (Ed). Applied Sport
Psycholgoy: Personal growth to peak performance (4th ed., PP:229-246). London :
Mayfield Publishing Co.
37. Wright C., Hogard. E., Ellis R., Smith D. & Kelly c.(2008). "Effect of
PETTLEP imagery training on performance of nursing skills : Pilot Study".
Journal of Advanced Nursing 63(3); PP:259-265.
38. Wright C.J. Smith. D.K. (2007). "The effect of a short-term PETTLEP
imagery intervention on a cognitive task". Journal of Imagery Research in Sport
and Physical Activity Volume 2, Issue 1 2007 Article 1.رشد و يادگيري حركتي – ورزشي ، پاييز و زمستان 1389
5 - شمارة 6  ص ص : 19
88 / 08 / تاريخ دريافت : 30
90 / 03 / تاريخ تصويب : 25
مقايسة روش تصويرسازي ذهني پتلپ و سنتي در يادگيري مهارت
سرويس كوتاه بدمينتون (بك هند)
2.. محسن افروزه - 1.. محمدصادق افروزه 1
1. دانشجوي دكتري دانشگاه تربيت معلم تهران، 2. كارشناس ارشد دانشگاه آزاد اسلالامي واحد جهرم